De zorgverlener is noch onfeilbaar, noch almachtig. Hij is een vakman, die op persoonlijk en institutioneel vlak ondersteund moet worden voor het welzijn van alle patiënten. De hedendaagse maatschappij is complex, veelzijdig en veeleisend en stelt de zorgverlener dagelijks voor grote uitdagingen.
In het werkveld zijn de oorzaken van het lijden van de zorgverleners bijzonder gevarieerd. Ze worden van alle kanten bestookt.
HEt Lijden van de zorgverleners en de begeleiders
Uitputting en burn-out bedreigen de zorgverleners door diverse factoren:
- Het chronische personeelstekort (maatschappelijk probleem)
- De confrontatie met dood en rouw
- Het onvermogen om altijd te genezen of de pijn te bestrijden
- De ontgoochelingen tegenover de idealen bij de aanvang van hun loopbaan
Er bestaan verschillende tekenen van lichamelijke en geestelijke uitputting:
- Lichamelijke problemen (slaapstoornissen, voedingsstoornissen, chronische vermoeidheid, somatische problemen…)
- Psychologische problemen: van gemoedsstoornissen tot depressie, tobben, stress-symptomen zoals angst, prikkelbaarheid, zelfverwaarlozing en verslavingen
- Sociale problemen: afbrokkelen van sociaal netwerk, vereenzaming of claimgedrag
Binnen de teams veroorzaakt de confrontatie met het onvermogen tegenover dood en rouw soms een zekere solidariteit, maar ook spanningen en conflicten (vooral om de stress te verlichten).
Tegenover de patiënt
De zorgverlener zet zich soms overdreven in voor een patiënt of gezin die hem op een bijzondere manier persoonlijk raken. Men moet zich wel degelijk inzetten voor het welzijn van de patiënt, maar de zorgverlener moet een zekere therapeutische afstand bewaren, vooral bij chronische patiënten.
Een zorgverlener die lijdt vermijdt soms de communicatie met de patiënt om zichzelf te beschermen:
- Ontkennen van de waarheid
- Vermijden van herhaald relationeel engagement met een patiënt
- Agressie van de patiënt en zijn gezin wanneer ze ervaren worden als schadelijk of aanvallend
Mogelijke oplossingen in de ziekenhuizen
Praatgroepen: afstand nemen van wat men beleefde
Men organiseert praatgroepen binnen een dienst, voor een groep van collega’s of een multidisciplinaire groep. Via deze groepen kan men even afstand nemen van wat men beleefde, zijn ervaringen delen met derden. Ondanks de vereiste vertrouwelijkheid, vinden zorgverleners het moeilijk zich kwetsbar te tonen tegenover collega’s.
Case studies: analyse en invoeren van attitudes en therapeutische acties
Meetings rond case studies betreffende de ziekte van patiënten vinden plaats tijdens de zaalrondes in de ziekenhuizen. Ze bevorderen de samenhang binnen het therapeutische project.
Wanneer de zorgverleners samenkomen met multidisciplinaire teams, kunnen de verschillende betrokken personen informatie uitwisselen en overleggen.
Zo kan men meer begrip opbrengen voor alles wat de anderen doen en waarom. Er kan ook meer overleg plaatsvinden bij het nemen van beslissingen.
Bij situaties die moeilijk liggen vanuit psychologisch of ethisch oogpunt, kunnen meetings rond case studies met een multidisciplinair team leiden tot een analyse van de situatie, een beter inzicht en een vruchtbare tussenkomt.
De case study is een moment van ‘samenkomen’, waarbij de zorgverleners de moeilijkheden en ervaringen binnen hun werk kunnen uiten, een luisterend oor vinden en al dan niet gedeeltelijke oplossingen vinden.
