Kan kunst genezen? Verslag van een studiedag over dit thema bij de KBR

Op vrijdag 12 april 2024 nam het team van Hospichild deel aan een erg interessante studiedag in de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR). De conferentie ‘Gezondheid is een ware kunst’ verliep in samenwerking met de Stad Brussel – schepen Delphine Houba en burgemeester Philippe Close – en het UVC Brugmann. Door mensen uit de medische wereld en de kunst samen te brengen, wilden de organisatoren aantonen dat kunst kan bijdragen aan de zorg voor iedereen, vooral bij therapeutische opvolging. En daar zijn ze bijzonder goed in geslaagd!

In haar openingstoespraak zei Delphine Houba, schepen van Cultuur, Toerisme, Grote Evenementen en Gemeentelijk Materiaal: “De Stad Brussel voert een actief beleid dat cultuur en gezondheid combineert … De gezondheidscrisis heeft ons, als overheid, gesterkt in onze overtuiging dat we moeten investeren in nieuwe praktijken om kunst te promoten als een hulpmiddel voor zorg en welzijn. Deze studiedag sluit aan bij ons project ‘museumvoorschriften’, in samenwerking met het UVC Brugmann. Het is ook een gelegenheid om stil te staan bij het werk van verenigingen die zich al jarenlang inzetten en fantastisch werk leveren om patiënten en hun gezinnen te helpen. Ik denk bijvoorbeeld aan Docteurs ZinZins, Le Pont des Arts en Les Clowns à l’hôpital.”

Kunst brengt emoties teweeg

Om het thema van de dag, ‘Gezondheid is een ware kunst’, uit te diepen, hebben een aantal sprekers elk op hun eigen manier bijgedragen aan het debat. Zo heeft Pierre Lemarquis, neuroloog en auteur van ‘L’art qui guérit’ (Kunst die geneest), op een prachtige manier aangetoond dat de mens een kunstwerk is. Kunst kan ook een zuiverend effect hebben en is, zoals de auteur het omschrijft, een ‘uitnodiging tot schoonheid’. Daarna volgde een aangrijpend optreden van Catherine Delmotte, die slams gebruikte om over haar situatie als moeder van twee kinderen met autisme te vertellen. Zo zei ze bijvoorbeeld: “Ik zoek eindeloos naar de gebruiksaanwijzing om een goede moeder te zijn, maar die is nergens te vinden …” Saidou Ly, uit Mauritanië, was de volgende artiest. Hij bracht gedichten die tot nadenken stemmen en stelde onder andere dat “poëzie nooit bedriegt”. Als afsluiter van deze mooie ochtend sprak psychotherapeut Jean Van Hemelrijk vanuit het uitgangspunt dat kunst ons in beweging brengt, waardoor we “een beetje verder” geraken. Tijdens zijn presentatie zei hij: “We zijn niet alleen maar toeschouwers. Kunst vraagt inzet van ons, verrast ons en stopt onze perceptie van de tijd, waardoor er een breuk in de tijd ontstaat die ons voorbij de taal, voorbij het woord leidt. Er gaat iets open, dat zich verbindt. We zien er iets in terwijl er ook dingen in ons naar boven komen. Kunst spreekt ons aan. We stappen uit de bubbel van het dagelijkse leven en zijn plots verbonden met iets dat vlak voor ons gebeurt. Zo kunnen we het proces te beschrijven dat plaatsvindt. Maar we kunnen niet altijd de kunst beschrijven die we aanschouwen of beoefenen, omdat we enkel de emotie kunnen benoemen of delen die ermee gepaard gaat.”

Wat zijn de positieve effecten op de gezondheid?

In haar verslag uit 2019 met als titel “What is the evidence on the role of the arts in improving health and well-being?” deelde de WGO haar bevindingen, gebaseerd op meer dan 900 publicaties, die de positieve impact van kunst op de (mentale en fysieke) gezondheid aantonen. Kunst kan de ontwikkeling van kinderen ondersteunen en de band met hun moeder versterken, gezondheidsproblemen voorkomen (acute ziekten, geestelijke ziekten, neurologische stoornissen, enz.), de zorg aan het levenseinde begeleiden of de gezondheidsbevordering verbeteren. In de praktijk heeft kunst een invloed op onze gezondheidstoestand en kan kunst iedereen helpen in de loop van zijn leven. Hier zijn een aantal voorbeelden die aansluiten bij de inhoud van deze studiedag en het gunstige effect van kunst op de geestelijke gezondheid aantonen:

  • muziek kan stress en angst verlichten;
  • samen zingen (in een koor) of een museum bezoeken bevordert het gevoel van sociale inclusie;
  • theater stimuleert sociale interacties;
  • fotografie en films verminderen stress en angst en hebben een positief effect op het zelfbeeld;
  • dans kan heilzaam zijn voor patiënten die lijden aan schizofrenie.

Museumvoorschriften

Het project ‘museumvoorschriften’ is het resultaat van een samenwerking tussen de Stad Brussel en het UVC Brugmann. Het concept is afkomstig uit Québec. Dit project is uniek in Europa en werd bijzonder zinvol tijdens de COVID-19-crisis. Patiënten krijgen gratis toegang tot een aantal Brusselse musea in het kader van hun therapeutische opvolging, met de toestemming van hun psychiater. “Het project heeft twee doelstellingen. Enerzijds willen we de toegang tot cultuur verbeteren en anderzijds willen we artsen een tool bieden die de bestaande therapeutische opvolging kan aanvullen”, verklaarde Delphine Houba tijdens de conferentie.

→ Meer info over museumvoorschriften

 

Samuel Walheer

À LIRE AUSSI :