2020 is een wel heel bijzonder jaar voor de verpleegkundigen uit de hele wereld. Eerst en vooral omdat de verpleegkunde door de WHO werd uitgeroepen tot beroep van het jaar. En vervolgens omdat we vandaag een ongekende en dodelijke pandemie meemaken met het coronavirus, en iedereen zich bewust wordt van hoe belangrijk de eerstelijnsverpleegkundigen voor ons zijn. De Internationale Dag van de Verpleegkunde vormt dan ook een prima gelegenheid om hen een eerbetoon te brengen. En dat is precies wat de Algemene Unie van Verpleegkundigen van België wil doen met een persbericht.

“200 jaar geleden, op 12 mei 1820, werd Florence Nightingale geboren. De verpleegkundige zorg zoals we die vandaag kennen, is tot haar terug te voeren. De gelegenheid bij uitstek voor de Algemene Unie van Verpleegkundigen van België (AUVB) om aandacht te schenken aan de belangrijke rol van dit beroep in onze maatschappij. De verpleegkundigen zijn essentieel voor de volksgezondheid. De huidige gezondheidscrisis als gevolg van Covid-19 bewijst dit elke dag. Meer dan ooit vereist de verpleegkundige sector een aanzienlijke financiële, maar ook menselijke herinvestering.

Florence Nightingale, een heldin van gisteren, die dat ook vandaag zou kunnen zijn

Florence Nightingale werd in 1820 geboren in Florence, één van de Italiaanse steden die twee eeuwen later als eersten in Europa volop getroffen zouden worden door het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2. Ze zou zonder twijfel haar plaats kunnen innemen tussen de helden van vandaag, deze honderduizenden zorgverleners die de bevolking elke avond om 20 uur bedenkt met een applaus. Deze Britse verpleegster van goeden huize was een pionier van de moderne verpleegkundige zorg, een voorloper in de opleiding van het verplegend personeel, en heeft in haar tijd nooit geaarzeld om ingeburgerde praktijken aan de kaak te stellen. Toen ook zij werd geconfronteerd met een tekort aan materiaal en een hoge sterfte (Krimoorlog), heeft ze gereageerd door sanitaire regels in te voeren – voor voorwerpen, lokalen, kledij – die met de huidige pandemie opnieuw volop in het brandpunt staan. Zij heeft de eerste school opgericht voor verpleegkundigen (1860), in de praktijkomgeving van het ziekenhuis en in nauwe samenwerking met de artsen. Hoe modern! Zij was het ook die luisterde naar de behoeften van de zieken en steeds zorgde voor een bemoedigend woordje en zij benadrukte het belang van de relatie tussen zorgverlener en patiënt. Florence Nightingale was ook sterk in wiskunde en jongleerde met de medische statistieken en schitterde in de presentatie van informatie over de volksgezondheid. Ze zou nu de perfecte expert zijn geweest voor de media!

“Laten we het beroep van verpleegkundige de plaats en de erkenning geven die het verdient”

De erfenis van Florence Nightingale past volkomen in het plaatje van de situatie die we nu doormaken. Elk dag opnieuw wordt ons bewezen hoe essentieel de verpleegkundige zorg is voor de gezondheid van ons allemaal. Zo’n 140.000 verpleegkundigen zijn vandaag werkzaam in België. De garantie van de personeelsbezetting is cruciaal voor de kwaliteit van de  zorg in onze ziekenhuizen, onze zorginstellingen en voor de samenleving, en voor de veiligheid van de patiënten. Er moeten continu voldoende verpleegkundigen beschikbaar zijn om deze zorg te verzekeren. Zij moeten dan ook degelijk opgeleid zijn, met flexibele bekwaamheden en toch een grote deskundigheid om tegemoet te komen aan de behoeften van patiënten. Ze moeten de zekerheid krijgen dat de werkomgeving en de arbeidsvoorwaarden leefbaar blijven om het personeel in staat te stellen het kwaliteitsniveau hoog te houden. Ze krijgen te maken met nieuwe kennis en technologieën, de evolutie van de wetgeving en van het zorglandschap, socio-economische omwentelingen… De verpleegkundigen komen continu voor nieuwe uitdagingen te staan. De werkstress wordt steeds hoger en het gebrek aan personeel en middelen raakt niet opgelost. Laten we het beroep van verpleegkundige de plaats en de erkenning geven die het verdient. Laten we hun de nodige middelen geven (tijd, materiaal, salaris, valorisatie) voor een kwaliteitsvolle praktijk en levenskwaliteit op werk. Dit zal de beste manier zijn om hen te bedanken voor hun totale toewijding en hun offers van de afgelopen weken.”

Twee verpleegkundigen en doctorale onderzoekers in de volksgezondheid namen het initiatief om een vragenlijst voor de verpleegkundigen in België online te zetten. Ze willen verslag uitbrengen bij de beleidsvoeders over hoe de werkomstandigheden worden beïnvloed door de huidige pandemie.   

In het voorwoord bij de online vragenlijstlichten beide vorsers hun initiatief toe: “De coronavirus-gerelateerde gebeurtenissen beïnvloeden uw werkomstandigheden en uw privéleven. Om deze situatie te kunnen verbeteren en onze politieke besluitvormers te informeren, willen we weten in welke mate, daarom willen we het woord aan u geven via deze vragenlijst. Het duurt ongeveer 15 minuten.”

De eerste vragen gaan over de opleiding, de beroepservaring enz. Daarna focust de lijst meer specifiek op informatie over de werkomstandigheden in coronatijden. Bijvoorbeeld: “Wat is uw geschatte werktijd in de afgelopen weken?”, “Heeft u het gevoel dat u adequate en voldoende beschermingsmiddelenkrijgt op uw afdeling tegen het coronavirus?”, “Hoeveel patiënten zijn er sinds de coronacrisis op uw afdeling overleden aan het coronavirus?”, “Hoeveel van uw collega’s zijn sinds de gebeurtenissen met het coronavirus profylactisch naar huis gestuurd  vanwege het coronavirus?”… Dan volgen nog tal van vragen over de stress op het werk, de werklast, de beslissingsautonomie…

De deelnemers hebben vanzelfsprekend, in overeenstemming met de geldende wetgeving, een recht van toegang tot de eigen gegevens , evenals een recht van correctie en een recht van bezwaar tegen de verwerking van de gegevens.

→ naar de vragenlijst

Meer weten over de studie?

Arnaud Bruyneel, verpleegkundige en doctorale onderzoeker in de volksgezondheid aan de ULB, SIZ Nursing : arnaud.bruyneel@ulb.be

Pierre Smith, verpleegkundige en doctorale onderzoeker in de volksgezondheid, Institut de Recherche Santé et Société, UCLouvain: pierre.smith@uclouvain.be